Ο Κριστόφ Κισλόφσκι (Krzysztof Kieślowski) ( 1941-1996) γεννήθηκε στη Βαρσοβία, στην Πολωνία. Έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές στην Κινηματογραφική Σχολή του Λοτζ, ασχολήθηκε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα με τα ντοκιμαντέρ στην πολωνική τηλεόραση. Η ενασχόληση του αυτή φαίνεται ότι με κάποιο τρόπο τον καθόρισε: αποτυπώνοντας στις εικόνες το πραγματικό, διαμόρφωσε ένα οπτικό ύφος λιτό, ορισμένες φορές αυστηρό, αλλά πάντα έντιμο απέναντι στην αλήθεια των πραγμάτων και των συναισθημάτων. Αναγνωρίζουμε εύκολα στις ταινίες του, στοιχεία που αποκτήθηκαν από αυτήν την περίοδο: μια εμμονή στην αναζήτηση του αληθινού, μια απόρριψη του ψεύδους, στο οποίο οδηγεί η προσήλωση στην επιφάνεια, ένα ηθικό βλέμμα πάνω στην πραγματικότητα, αλλά κυρίως έναν ιδιότυπο ρεαλισμό. Ένα ρεαλισμό περισσότερο εσωτερικό παρά εξωτερικό, που κέντρο του έχει το άτομο, την ηθική του και τη συνείδηση του, και όχι το χώρο που τον περιβάλλει ή την κοινωνία. Ο ίδιος δηλώνει: «Πιστεύω ότι η ζωή είναι πιο ευφυής από τη λογοτεχνία. Η απασχόληση για τόσο πολύ χρόνο στα ντοκιμαντέρ υπήρξε μια ευλογία αλλά και ένα εμπόδιο για το έργο μου. Στο ντοκιμαντέρ το σενάριο απλώς σου υποδεικνύει μια κατεύθυνση. Όμως κανένας δεν ξέρει πως θα ξετυλιχθεί η ιστορία. Και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων το θέμα είναι να κινηματογραφείς όσο το δυνατό περισσότερο. Είναι στο μοντάζ που διαμορφώνεται ένα ντοκιμαντέρ. Σήμερα νομίζω ότι δουλεύω με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που κινηματογραφώ δεν είναι η ιστορία –ότι έχουμε κινηματογραφήσει περιέχει στοιχεία που θα σχηματίσουν την ιστορία. Ενώ κινηματογραφούμε, λεπτομέρειες που δεν ήταν στο σενάριο εμφανίζονται. Και κατά τη διάρκεια του μοντάζ αρκετά πετιούνται».
Χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, η απαράμιλλη ουμανιστική προσέγγιση με την οποία διαχειριζόταν κινηματογραφικά τα ζητήματα ηθικής σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και η εξέχουσα ποιητική του γλώσσα, ένα ιδιαίτερο συντακτικό με το οποίο μετέτρεπε ιστορίες για πάθη, φόνους και λοιπά «αμαρτήματα», σε κινηματογραφικές παραβολές.
Ο Κισλόφσκι διερεύνησε σε βάθος το εύθραυστο τοπίο της ανθρώπινης ύπαρξης μ’ ένα τρόπο μοναδικό.
Όπως σημειώνει ο Μιχάλης Δημόπουλος σ’ ένα κείμενο του «(Οι ταινίες του Krzysztof Kieślowski) είναι υποδείγματα μιας τέχνης που επιμένει να αναζητά , εκατό χρόνια μετά τη γέννησή της, την υπαρξιακή της δικαίωση και το ρίγος της χαμένης αθωότητας. Αποδεικνύει πως μπορεί να υπάρχει, και κυρίως να λειτουργεί, η περιπέτεια του βλέμματος, για τους ανθρώπους και τα διλήμματά τους».
Από τις ταινίες του, «Η Διπλή Ζωή της Βερόνικα», «Η
Τριλογία των Χρωμάτων» και ο φιλόδοξος (τηλεοπτικός) «Δεκάλογος», αποτελούν
καθολικά, καλλιτεχνικά ευαγγέλια.
Τo τελευταίο του κινηματογραφικό έργο, η «Τριλογία των Χρωμάτων» («Μπλε», «Λευκή», «Κόκκινη»), εμπνέεται από τα τρία χρώματα της γαλλικής σημαίας. που αντιστοιχούν στα ιδεώδη της γαλλικής επανάστασης: ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη. Το μπλε συμβολίζει την ελευθερία, το λευκό την ισότητα και το κόκκινο την αδελφοσύνη.
Η ισότητα, πρόταγμα βασικό κάθε
δημοκρατικού κράτους, εξετάζεται από τον πολωνό σκηνοθέτη με προφανή σκοπό να
απομυθοποιήσει ορισμένες πτυχές της, οι οποίες στον σύγχρονο κόσμο ίσως θα
έπρεπε να επαναδιατυπωθούν. Είναι γεγονός ότι δεν είμαστε ίσοι μεταξύ μας, οι
ανισότητες σε μια κοινωνία παρούσες σε όλα τα πεδία τείνουν να γίνουν ο
κανόνας, ενώ ακόμη και η πλήρης ισότητα φαίνεται να μας ξενίζει. Όπως
χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κισλόφσκι σε μια συνέντευξή του ο άνθρωπος έχει την
τάση να θέλει να είναι ακόμη πιο ίσος, δεν τον ενδιαφέρει να είναι ίσος με τον
πλησίον του αλλά ο “περισσότερο ίσος”.
Η «Λευκή» ταινία είναι μια σατυρική -
όσο και κυνική - ματιά στη φυλετική και κοινωνική ισότητα, στις σχέσεις των
ανθρώπων στις απαρχές της Ενωμένης Ευρώπης των «τεσσάρων ελευθεριών», δηλαδή
της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων, υπηρεσιών, εμπορευμάτων, κεφαλαίων.
Ο σκηνοθέτης αναρωτιέται αν και με ποιο τρόπο
αυτές υπάρχουν ή εφαρμόζονται μέσα στις αντιξοότητες της καθημερινής
ζωής. Δηλώνει σχετικά «Εκατομμύρια
έχουν πεθάνει για αυτά τα ιδανικά. Αποφασίσαμε να εξετάσουμε πως αυτά τα
ιδανικά υλοποιούνται και τι σημαίνουν σήμερα». Οι κεντρικοί
χαρακτήρες έρχονται αντιμέτωπο με το τυχαίο αλλά και με τις απροσδόκητες
και τραγικές διαδρομές που παίρνει η ζωή τους: καλούνται να αντιμετωπίσουν τις
δυσκολίες της ύπαρξης. Κεντρικό αίτημα και εδώ, όπως και σε άλλες ταινίες του
σκηνοθέτη, είναι η λύτρωση από τα βάσανα της ύπαρξης, η επίτευξη μιας
συναισθηματικής και ηθικής ισορροπίας, τόσο εσωτερικής όσο και εξωτερικής,
τέλος, η αναζήτηση της αγάπης.
Με οδηγό την ειρωνεία που συχνά
υπερβαίνει τα όρια της ευπρέπειας και μια υποτιμητική ματιά στην
μετακομμουνιστική του πατρίδα των παράνομων ευκαιριών πλουτισμού, ο Κισλόφσκι,
στο « Λευκό» παραδίδει ένα αποτέλεσμα σαφώς
αμεσότερο και λιγότερο ρομαντικό, μα εξίσου ανθρώπινο με τα υπόλοιπα σκέλη της
Τριλογίας των Χρωμάτων του. Το λευκό χρώμα εντάσσεται στην ταινία του με
τον συννεφιασμένο ουρανό, το πέπλο της νύφης, το γλυπτό κεφάλι γυναίκας, τους
λευκούς κίονες του Δικαστικού Μεγάρου στη Γαλλία, τη χιονισμένη Βαρσοβία καθώς
και την κατάλευκη στιγμή του οργασμού.
Τη μουσική συνέθεσε ο Ζμπίγκνιεφ
Πρέισνερ. Πρωταγωνιστές της ταίνιας είναι οι εξαιρετικοι Ζιλί
Ντελπί και Ζμπίνιου Ζαμαλόφσκι)
Η τριλογία του Κισλόφσκι θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου. Η «Λευκή» του χάρισε μία Χρυσή Άρκτο Σκηνοθεσίας.
https://www.youtube.com/watch?v=zlOS1d7-jIg Ολη η ταινία
Η πλοκή της ταινίας κινείται γύρω
από τον Καρόλ, πολωνό μετανάστη στην Γαλλία,
Πολωνός μετανάστης στη Γαλλία –όπως και ο σκηνοθέτης- του οποίου η ζωή παίρνει την κάτω βόλτα όταν η
γυναίκα του Ντομινίκ κερδίζει την αγωγή διαζυγίου και εκείνος σε μια νύχτα
χάνει την γυναίκα του, το σπίτι του, τη δουλειά του, την άδεια παραμονής του στη
Γαλλία και την αξιοπρέπειά του. Μην έχοντας τίποτα άλλο να κάνει επαιτεί στον
υπόγειο του Παρισιού προσπαθώντας να βγάλει μελωδίες με τη βοήθεια μιας χτένας.
Η συνάντησή του με τον συμπατριώτη του Μικολάι θα τον βοηθήσει να γυρίσει πίσω
στην πατρίδα του κακήν κακώς όπου θα προσπαθήσει να σταθεί στα πόδια του και να
βγάλει λεφτά. Η σκέψη της Ντομινίκ όμως πάντα ταλανίζει το μυαλό του και τότε
του έρχεται η ιδέα για ένα παράτολμο σχέδιο εκδίκησης: σκηνοθετεί τον ίδιο του το θάνατο, ρίχνοντας τις ενοχές πάνω στην
Ντομινίκ, η οποία έρχεται στην Πολωνία και αντιμετωπίζει τα παρόμοια προβλήματα
με αυτά που αντιμετώπισε ο Κάρολ στη Γαλλία.
https://www.youtube.com/watch?v=xECEAPfdqic
Το λευκό συμβολίζει την Ισότητα, μια ισότητα που όμως δεν υπάρχει. Θέλει να διερευνήσει την έννοια της ισότητας στις μέρες μας. Ο ήρωας γνωρίζει την ανισότητα σε πολλά επίπεδα : κοινωνικό, εργασιακό, διαπροσωπικές σχέσεις.
Με μια πρώτη ανάγνωση του στόρι μάς δίνεται η δυνατότητα να εντοπίσουμε και τα κεντρικά σημεία που θέλει να θίξει ο σκηνοθέτης. Κυρίαρχο μοτίβο η σχέση του Καρόλ με την Ντομινίκ η οποία χαρακτηρίζεται από έλλειψη επικοινωνίας-πρώτη έκφανση της ανισότητας. Από τις πρώτες σκηνές είναι φανερό ότι η κακή γνώση των γαλλικών από τον Καρόλ δεν του επιτρέπει να επικοινωνήσει με τη σύζυγό του τόσο στο επίπεδο της σχέσης γενικότερα όσο και σεξουαλικά, δημιουργώντας του κόμπλεξ κατωτερότητας. Η αδυναμία έκφρασης-κατανόησης αμφοτέρων καθιστά τον γάμο τους ατελέσφορο ενώ η άσχημη συμπεριφορά της Ντομινίκ απέναντί του επιτείνει αυτήν τη σχέση υπεροχής μεταξύ τους.
Μετά το διαζύγιο ο κεντρικός
ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με τη σκληρή πραγματικότητα ενός συστήματος που του
στερεί ό,τι έχει ωθώντας τον στην επιστροφή στην Πολωνία. Η «προσωρινή» γαλλική
του υπηκοότητα αίφνης χάνεται και ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με έναν υπάλληλο
του μετρό, όπου βιώνει μια άλλη μορφή ανισότητας, ως μετανάστης. Όταν ο Κάρολ
επιστρέφει στην πατρίδα του, μέσα σε μια βαλίτσα, πέφτει και πάλι θύμα βίας. Είναι
όμως αποφασισμένος να τα καταφέρει και να εκμεταλλευτεί τις νέες συνθήκες που
επικρατούν στη χώρα του μετά την πτώση του κομμουνισμού, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ανισότητας.
Ο Κισλόφσκι παρουσιάζει τη χώρα
του ως φωλιά του καπιταλισμού, ένα μέρος όπου όλα αγοράζονται και πουλιούνται
και όπου ο καθένας μπορεί να γίνει πλούσιος, υπό την σκέπη μιας φιλελεύθερης
οικονομίας.
Μέσα σε αυτό το πλέγμα ανισοτήτων
ως μοναδική εξισορρόπηση φαντάζει η εκδίκηση. Ο σκηνοθέτης επιχειρεί να γίνει
καυστικός και αντί να παρουσιάσει λύσεις του προβλήματος, το αφήνει στην άκρη
θεωρώντας τη θεμελιώδη αξία της ισότητας ως μια κακόγουστη φάρσα. Μοναδικό
αντίδοτο διαφαίνεται η αρχαία ρήση: οφθαλμός αντί οφθαλμού. Μια τέλεια εκδίκηση
αποτυπώνει και έναν τέλειο ορισμό της ισότητας.
Στις μέρες μας η κοινωνία μας,
λίγο πολύ, έχει μεταλλαχθεί από κοινωνία ισότητας σε κοινωνία αυτοδικίας. Ισότητα
και εκδίκηση στην ταινία αυτή μοιάζουν να είναι συνώνυμες. Στη διελκυστίνδα των
ανθρωπίνων και κοινωνικών σχέσεων ο άνθρωπος μάχεται καθημερινά με σκοπό να μην
χάσει το σχοινί υποβαθμίζοντας ακόμη και το είναι του, ζητώντας την ισότητα…ή
όταν εκλείπει, την εκδίκηση.
« Τα πάντα είναι δυνατά», λέει ο Κάρολ την ώρα που με τον φίλο του παίζουν σαν παιδιά στον πάγο.
Η απόλυτη ελευθερία, η χαρά, η ανεμελιά.
.........
« Είσαι κάθαρμα» λέει ο ενας.
« Όχι, μόνο λεφτά χρειάζομαι» απαντά ο Κάρολ.
.................
« Χρειαζόμαστε ένα πτώμα να το θάψουμε»
« Στις μέρες μας ο καθένας αγοράζει οτιδήποτε. Εύκολο! Να εισάγουμε ένα
από τη Ρωσία»
...................
«Δεν ήθελα να παρακαλάω πια», λέει ο Κάρολ στην Ντομινίκ όταν τον ρωτάει γιατί σκηνοθέτησε την κηδεία του.
Πηγές
https://cinesfn.wordpress.com/%CF%84%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CF%8E%CE%BD-%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82/http://cine.gr/film.asp?id=703032&page=4
http://www.cinephilia.gr/index.php/prosopa/europa/450-krysztof-kieslowski
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου