Reunion

 

Ludovico Einaudi - Nuvole Bianche (White Clouds) 

Το λευκό στον Γιώργο Καφταντζή

Γιώργος Καφταντζής (1920-1998)

VI

Χαμογελάει πρόσχαρα κρατώντας ανθοδέσμη χάρτινη

πίσω της σε μουσαμά ζωγραφισμένο

ανάκτορο, πίδακες, παγώνια και σπάνια φυτά.

Όταν ο θάνατος, θυμούμαι, έδρεψε τη Μαρία

εξαίσιο καρπό της άγριας νύχτας

κάτασπρη σκιά στα δόντια της ομίχλης

η μέρα ήταν φθινοπωρινή

ο άνεμος ξερνούσε σάπια φύλλα

και το φεγγάρι άρρωστο πρηζόταν στη γωνία.

Όλα συμπεριφέρονταν τη μέρα εκείνη παράξενα·

ένα ηλίθιο πουλί έτρωγε τα φτερά του

μια νέα γυναίκα χτένιζε τη μακριά της γενειάδα

ένας καμπούρης θυρωρός περπατούσε με τα τέσσερα

ένας νικημένος στρατιώτης είχε για δεκανίκι το όπλο του.

Αν πιστέψουμε μια έκθεση δικαστική

δεν άφησε τίποτα. 

Εγώ νομίζω πως τα όμορφα στολίδια της

χάθηκαν σε μικρές απόπειρες αθανασίας

από φωτιά και πάγο εξαγνισμένα.

Ο αέρας έπιασε τη θέση της γοργά

και η τρυφερή σκιά της λησμονιάς

σκέπασε απαλά σαν σμάλτος τη φωτογραφία.

Οι φωτογραφίες, 2000

Έργο του Θεόδωρου Παπαγιάννη

7η Συνάντηση (24/2/2021)

Federico Fellini, 8 1/2 (1963) Τέλος

Η Μαίρη Παπαδαντωνάκη μας παρουσιάζει τον Wilson Bentley, τον πρώτο που κατάφερε να φωτογραφίσει μια χιονονιφάδα.

Ο Νίκος Τσιούδας μας μεταφέρει σε μια άλλη εποχή με την χορογραφία Χορεύοντας στο σκοτάδι (Dancing in the Dark) με τους Fred Astaire and Cyd Charisse, από την μουσική ταινία του Vincente Minnelli “The Band Wagon” του 1953. Η μουσική και το τραγούδι των  Arthur Schwartz και Howard Dietz πρωτοπαρουσιάστηκε στο μιούζικαλ Broadway του 1931.

Ο Γιώργος Αποστολίδης προτείνει να αναζητήσουμε την λειτουργία του λευκού στα έργα του εικαστικού Σωτήρη Σόρογκα.

Ποιητική Σκυταλοδρομία

Συζήτηση πάνω στην άποψη του Ελύτη:

Η κατεργασία του λευκού μέρους της ψυχής είναι πιο σκληρή κι από του μαρμάρου.

Αναστοχασμός

6η Συνάντηση (17/2/2021)

 

Arvo Pärt, Άγραφος πίνακας (Tabula rasa), 1977 

Μια "οικογενειακή" φωτογραφία (10/2/2021)

Η Εύη Λαζαρίδου μας προσφέρει ένα μάθημα αρχαιογνωσίας μιλώντας μας για τις λευκές ληκύθους.

Η Διονυσία Ζήκα μας μιλά για το Λευκό νυφικό πέπλο με παραδείγματα από τον κινηματογράφο και την ζωγραφική, ενώ κλείνει με τα δικά της "πέπλα"

Η Μαρία Χατζημιχαηλίδου μας θυμίζει το ποίημα του Καβάφη "Η πόλις", μας ξεναγεί μέσα από τέσσερα εικαστικά έργα στο λευκό της "Αφροδίτης", και κλείνει με την "Διχρωμία" του δικού της λευκού.

Η Μαριάννα Δώδου μας ταξιδεύει από τον ιμπρεσιονιστικό κόσμο των ερωτικών αντανακλάσεων του Μαλλαρμέ στην δική της ποιητική μυθολογία του έρωτα.

Ο Γιώργος Αποστολίδης εισηγείται το ποιητικό δρώμενο: Πολλαπλές φωνές και οι συμμετέχοντες αυτοσχεδιάζουν κατά ομάδες.

Στόχος της πειραματικής δράσης είναι να ακουστούν οι φωνές (σπαράγματα) των ποιητών μέσα από τις δικές μας ανάσες, μετασχηματισμένες σε μια νέα ομαδική αυτοσχεδιαστική ποιητική σύνθεση, προσαρμοσμένη στους τεχνικούς περιορισμούς της online "Zoom επικοινωνίας". Ποιητικός λόγος, θραυσματικός, σε επάλληλες διαστρωματώσεις εμποτισμένες από την δραματική ένταση των υποκειμένων, με πολλαπλούς νοηματικούς πυρήνες, που όμως αδυνατεί κανείς να παρακολουθήσει μεμονωμένους, παρά μόνο ως μια νέα μοναδική και εφήμερη ποιητική σύνθεση με την δική της αυτονομία και δυναμική. Ένα ποιητικό δρώμενο κατάδειξης της ούτως ή άλλως αποσπασματικής ανάγνωσης, μνήμης, επικοινωνίας, έκφρασης, πόσω δε μάλλον στην εποχή της καραντίνας.

5η Συνάντηση (10/2/2021)

Sankai Juku, Meguri, 2015

Γιώργος Αποστολίδης

Μαύρο VS Λευκό 

Πόσο ζυγίζει

το λευκό 

στην γλώσσα και την μνήμη;

Το λεξίμετρο δείχνει

27μαύρες, 134 λευκές

Νόμιζα το μαύρο πιο βαρύ 

και το λευκό, αφρό, αιθέριο

Λάθος! 

Η μνήμη για να ξορκίσει το κακό 

θέλει λίγες λέξεις και πολλές σιωπές

Ο πόνος 

αντιστρόφως ανάλογος 

προς τους προσδιορισμούς του  

Όσο για το λευκό

μεγάλες ιδέες, όνειρα, ευχές

λόγια πτερόεντα

λέξεις ατέλειωτες, 

Φούσκα 

έτοιμη ανά πάσα στιγμή

να ξεψυχήσει.

Σέρρες, 30/1/2021

Η Μαρία Ζερβάκη μας μιλά για το Το λευκό στην ποίηση και τη ζωγραφική.

Συμπληρωματικά η Παυλίνα Καζαντζίδου μας έστειλε την Λευκή σημαία του Jasper Johns,

λάδι και κολλάζ σε καμβά, συλλογή του καλλιτέχνη, με τρόπο εγκαυστικής ζωγραφικής. Το έργο του neo-dada προβλέπει πτυχές της pop τέχνης.

Η Ματούλα Τσιούδα μας μιλά για το λευκό σε τρία ζωγραφικά έργα και μια φωτογραφία.

 

 

Συμπληρωματικά η Παυλίνα Καζαντζίδου μας έστειλε: α) την Χειμωνιάτικη σκηνή του Hendrick Avercamp και σημειώνει ότι σαν τοπιογράφος ο Άβερκαμπ παρουσιάζει στενή συγγένεια με τη φλαμανδική ζωγραφική και με το έργο του Γιαν Μπρέχελ. Η σύνθεση περιγράφει τις ανέμελες τέρψεις μιας χειμωνιάτικης ημέρας ίσως Κυριακής

και β) το έργο του Aert van der Neer Σκηνή σε ποταμό το χειμώνα, σημειώνοντας ότι από τον Άβερκαμπ και ύστερα, συναντάμε συνεχώς αυτό το θέμα του παγωμένου ποταμού με το πλήθος των μικρών μορφών που τρέχουν πάνω στον πάγο, χρησιμοποιώντας έλκηθρα ή παίζουν ένα είδος hokey. Στους πίνακες του Βαν ντερ Νεερ οι ανθρώπινες μορφές είναι μεγαλύτερες και λιγότερες, περισσότερο χαρακτηρισμένες και λιγότερο ανεκδοτικές.

Η Ζαχαρούλα Τζίνη μας μιλά για Δύο Τέχνες αλληλένδετες: την Ποίηση και την Ζωγραφική, με αναφορά στην Γκουέρνικα του Πικάσο και στίχους του Ελύτη, ενώ κλείνει με ένα ακόμη δικό της πόνημα (Κραυγές)

Συμπληρωματικά η Παυλίνα Καζαντζίδου μας έστειλε α) δύο φωτογραφίες με καφετιές αποχρώσεις του έργου, που βρίσκονται στο μουσείο της Βασίλισσας Σοφίας στη Μαδρίτη με το σχόλιο ότι "Τελικά, η Guernika δε χάνει το νόημά της από αυτές τις μικρές χρωματικές διαφορές" και β) ένα σχετικό ποίημα του Picasso.

Παιδιά που ουρλιάζουν, γυναίκες που ουρλιάζουν, πουλιά, λουλούδια, δέντρα και πέτρες που ουρλιάζουν, τούβλα, έπιπλα, τραπέζια, καρέκλες, κουρτίνες, κατσαρόλες, γάτες, χαρτί, ανάμεικτες μυρωδιές που ουρλιάζουν, καπνός που ουρλιάζει και σε χτυπάει στην πλάτη, ουρλιαχτά που ανακατεύονται σε ένα μεγάλο καζάνι, καθώς και ουρλιαχτά των πουλιών που πέφτουν σαν βροχή στη θάλασσα και την πλημμυρίζουν. 

Αυτά είναι τα λόγια με τα οποία ο Picasso ολοκλήρωνε ένα ποίημα στη σειρά των χαρακτικών του Το όνειρο και το ψέμα του Φράνκο στις αρχές του 1937. Ήταν το πρώτο του σχόλιο για τον εμφύλιο πόλεμο που μαινόταν στην πατρίδα του την Ισπανία.

 

Συμπληρωματικά η Μαρία Ζερβάκη μας κοινοποίησε ένα video για την Guernica και πληροφορίες για την τραγική ιστορία πίσω από τη Guernica.

Η Ελένη Αναγνώστη διαβάζει και σχολιάζει την Σημαία του Νίκου Εγγονόπουλου και στην συνέχεια μας μιλά για το λευκό στην ταινία Δόκτορ Ζιβάγκο.

Νίκος Εγγονόπουλος

Η σημαία

...Je la veux agiter dans l' air comme un mouchoir.
Ch. Baudelaire, La Chevelure

Μην αψηφάς την αγάπη:

δεν είναι έμορφα τα κλαϋμένα μάτια.

Όμως να μην αργήσεις:

θα μας ξανάρθεις γρήγορα, πάλι, δεν είναι;

Εγώ, κάθε φορά που πάει να αποτολμήσω κάτι

έρχεται αυτό το σύννεφο ελπίδων

όλο άσπρες κι' απαλά ρόδινες νταντέλλες.

Συνετιστήτε:

κάθε μέρα δεν είναι δυνατό να στήνεται η καρμανιόλα.

Λίγο λίγο θ' ασπρίσουν τα μαλλιά σας:

άσπρη σημαία.

Η άσπρη σημαία είναι το σημάδι

πως παραδίδεστε και πως τα κάστρα για πάντα καταρρέουν.

 (Στην κοιλάδα με του ροδώνες,1978)

Doctor Zhivago (σκηνοθεσία: David Lean, 1965) 

The Frozen House

Lara's Departure from Varykino

Ο Γιώργος Αποστολίδης θα παρουσίαζε και σχολίαζε ένα απόσπασμα από την Σονάτα του σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου.

Η Αντωνία Θεοχαρίδου παρουσιάζει την ταινία του Krzysztof Kieślowski Λευκή ταινία (1994) από την "Τριλογία των Χρωμάτων".

3η Συνάντηση (27/1/2021)

 

«Σενδόνη»: μια σκηνοθετημένη οπτική της ζωής (project του Εσπερινού Λυκείου Σερρών), 2007

Ελένη Αναγνωστοπούλου

Η προίκα μου όλη
ένα λευκό σεντόνι

Μου χάρισαν έναν αργαλειό

Μου ‘μάθαν να υφαίνω

Μου δώσανε νήματα πολλά

χρωματιστά, μαύρα και λευκά

- Το λευκό αγαπώ

   και μ’ αυτό θα υφάνω - σκέφτηκα-

Ένα λευκό σεντόνι, περίτεχνο, έφτιαξα

για να ‘χω κάτι καθαρό, αγνό 

να με σκεπάσει όταν …θα φύγω. 

Ελένη Αναγνωστοπούλου

Θέατρο σκιών γίνηκε η ζωή μας

και στο λευκό σεντόνι

ζωγραφίσαμε τα όνειρά μας

Σ’ ανθούς που μαράθηκαν

μέλισσες ψάχναν γύρη κι αρώματα

μα στη λευκή τους σενδόνη

σαβανώθηκαν

Έτσι, στο λευκό που μας φάσκιωσε η ζωή

τώρα, ένα θέατρο σκιών

με απεικάσματα ιδεών

σκηνοθετήσαμε τη σύντομη νιότη. 

Η Παυλίνα Καζαντζίδου διαβάζει και σχολιάζει τρία ποιητικά αποσπάσματα:

Ησίοδος (τέλη 8ου αι. π.Χ)

Με λένε Ησίοδο. Θα σας τραγουδήσω «Τα έργα και τις Ημέρες» των ανθρώπων: 

………………………………………….

Πρώτα το χρυσό γένος των ανθρώπων 

έπλασαν οι Αθάνατοι Θεοί, στα δώματα

του Ολύμπου όπου κατοικούν. Τότε στον ουρανό 

βασίλευε ο Κρόνος. Σαν τους θεούς,

δίχως βάσανα και μόχθους, τον καιρό εκείνο, το γένος των ανθρώπων ζούσε.

………………………………………….

Δεύτερο γένος, πολλά χειρότερο 

Μετά το πρώτο έπλασαν οι θεοί που κατοικούν στον Όλυμπο, 

το γένος το αργυρό των ανθρώπων

………………………………………….

Α, να μη γεννιόμουνα στο πέμπτο 

γένος ή νεκρός να 'μουν πια πριν έρθει.

Είναι το σιδερένιο γένος τώρα.

………………………………………….

Θα πετάξουν απ’ την πλατιά τη γη κι απ’ τους ανθρώπους 

η Νέμεση και η Αιδώς, το πρόσωπό τους

τ’ όμορφο κρύβοντας στα πέπλα τα λευκά ...

Αρχαίος Κινέζος ποιητής 

λευκή βεντάγια μεταξένια

κροκάτη νιφάδα διάφανη στης χλόης το στιλέτο

σε άφησαν παράμερα κι εσένα

Η αρχαία Κινέζικη ποίηση πάντοτε λυρική, υποβλητική, σαγηνευτική, κρύβοντας με λεπτότητα και ευγένεια την αλήθεια κάτω από υπαινιγμούς και σύμβολα αντικρίζει με τα λευκότατα ανθάκια της, σαν ένα γιασεμί, τα εκατόφυλλα ρόδα της θερμής μεσογειακής ποίησης.                                                                                   
                    

Federico Garcia Lorca (1898-1936)

Νανούρισμα για τη νεκρή Μερσέδες

Λευκή πριγκιποπούλα, του ποτέ

Κοιμήσου στη νυχτιά τη σκοτεινή

Κορμί και γη από χιόνι

Κοιμήσου την αυγή, κοιμήσου!

Η σκέψη σου είναι χιόνι που κύλησε

στην ατέλειωτη αποθέωση της λευκότητας,

η εικόνα σου αιώνιο κάψιμο 

η καρδιά σου λευτερωμένο περιστέρι. 

 

Η Αλεξία Πέννα παρουσιάζει και σχολιάζει απόσπασμα από "Το πιάνο του Σοπέν" του Cyprian Norwid. 

Cyprian Kamill Norwid (1821-1833)

Το πιάνο του Σοπέν

III

Ήρθα σ’ Εσένα αυτές τις μέρες, Φρειδερίκο!

Που το χέρι σου…από την αλαβάστρινη

Ασπράδα του- και την ευγένεια – και τη χάρη –

Και τα κυματιστά αγγίσματα, ίδιο φτερό στρουθοκαμήλου -

Το βλέμμα μου το μπέρδεψε

Με τα φιλντισένια πλήκτρα…

Κι ήσουν σαν τη μορφή εκείνη

Πού απ’ τα σπλάχνα του μαρμάρου,

Πριν το χαράξουν καν,

Έβγαλε η σμίλη

Της ιδιοφυΐας – ο αιώνιος Πυγμαλίων!

(Το πιάνο του Σοπέν, μτφρ. Δ. Χουλιαράκης, Το Ροδακιό, Αθήνα, 2010)

Η Ζαχαρούλα Τζίνη διαβάζει και σχολιάζει το "Το γιασεμί" του Γιώργου Σεφέρη και ένα απόσπασμα από την "Σονάτα του σεληνόφωτος" του Γιάννη Ρίτσου αλλά και το δικό της ποίημα "Λευκή γραμμή".

Γιώργος Σεφέρης (1900-1971)

Το γιασεμί

Είτε βραδιάζει

είτε φέγγει 

μένει λευκό 

το γιασεμί 

Γιάννης Ρίτσος (1909-1990)

Η Σονάτα του σεληνόφωτος

[...]

Άφησέ με να έρθω μαζί σου. Τι φεγγάρι απόψε!

Είναι καλό το φεγγάρι, - δε θα φαίνεται

που άσπρισαν τα μαλλιά μου. Το φεγγάρι

θα κάνει πάλι χρυσά τα μαλλιά μου. Δε θα καταλάβεις.

Άφησέ με να έρθω μαζί σου.

[...]

Ζαχαρούλα Τζίνη

Λευκή γραμμή

Έχεις ανάγκη

να τραβήξεις μία λευκή γραμμή

να σπάσει η μαυρίλα

Να γίνει αδύναμη

να τσακιστεί

και το λευκό να λάμψει

Δύναμη κρυφή

αμόλυντη σαν του μωρού τη σκέψη

όπως η πρώτη μέρα της γέννησης του

όπως ο ουρανός ο καθαρός

όπως η μπουγάδα της νοικοκυράς

όπως του ανθρώπου η ψυχή 

Ποιώ σημαίνει δημιουργώ

αχνή γραμμή

ζωγραφίζω

αγωνιώ

ασφυκτιώ

αναπνέω

αναγεννιέμαι 

Υπάρχω

Η Μαρία Ζερβάκη διαβάζει και σχολιάζει "Το χιόνι" του Γιάννη Ρίτσου.

Γιάννης Ρίτσος

Το χιόνι

Το χιόνι είναι άσπρο, μαλακό σαν τελειωμένος έρωτας, -είπε.

Έπεσε απρόσμενα, τη νύχτα, μ’ όλη τη σοφή σιωπή του.

Το πρωί, λαμποκοπούσε ολόλευκη η εξαγνισμένη πολιτεία.

Μια παλιά στάμνα, πεταμένη στην αυλή, ήταν ένα άγαλμα. 

Εκείνος ένοιωσε την κοφτερή ψυχρότητα του πάγου,

την απεραντοσύνη της λευκότητας, σαν άθλο του προσωπικό

μονάχα μια στιγμή ανησύχησε: μήπως και δεν του απόμενε

τίποτα πια θερμό να το παγώσει, μήπως και δεν ήταν

μια νίκη του χιονιού, μα απλώς μια ουδέτερη γαλήνη,

μια ελευθερία χωρίς αντίπαλο και δόξα.

Βγήκε λοιπόν αμήχανος στο δρόμο, κι όπως είδε το χιονάνθρωπο

που φτιάχναν τα παιδιά, πλησίασε και του ’βαλε

δυο σβηστά κάρβουνα για μάτια, χαμογέλασε αόριστα

κ’ έπαιξε χιονοπόλεμο μαζί τους ως τα’ απόγευμα.

Η Ματούλα Τσιούδα παρουσιάζει και σχολιάζει τους στίχους του Παύλου Παυλίδη "Λευκή καταιγίδα"

Παύλος Παυλίδης (1964-)

Λευκή καταιγίδα

Την πρώτη φορά ήταν σαν να 'χε αρπάξει φωτιά

κάπου μέσα βαθιά κάτι μες την ψυχή μου.

Κοιτούσα τις φλόγες κι αυτόν τον αέρα μακριά

να αλλάζει αργά τις σκιές της ερήμου.

Χορεύοντας μου ‘δειξες μέσα σε πέντε λεπτά

τι θα πει πουθενά και πως χάνεται ο χρόνος.

Ότι αν το πιστέψεις στα αλήθεια η αγάπη μπορεί.

Ότι αν αφεθείς σ’ οδηγάει ο δρόμος.

Από τότε περάσανε χρόνια κυλήσαν νερά

όμως κάπου βαθιά η φωτιά καίει ακόμη.

Λυπάμαι που έφυγα εκείνη τη νύχτα κρυφά, 

βιαστικά και χωρίς να ζητήσω συγγνώμη.

Το μόνο που θα 'θελα αν κάποτε σε ξαναδώ

είναι να πω ευχαριστώ για το θαύμα που είδα

και να δώσω για μια τελευταία φορά το ρυθμό

στον τρελό σου χορό στη λευκή καταιγίδα.

 

 

Παύλος Παυλίδης & B-Movies ("Τεχνόπολις" Γκάζι, 11/9/2013)