Ένα σονέτο μου με αφορμή το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου "Το χιόνι" και τον πίνακα  "Χειμωνιάτικο τοπίο" (Pieter Bruegel the Elder, 1565).

 

  Λευκός χορός

 

Χορεύουνε ανέμελα οι νιφάδες

χαρούμενο χορό αγάπης θείο

απλώνουνε στην πλάση οι αδερφάδες

σεντόνι ολόλευκο απαλό και κρύο.

 

Ροδίσανε στα μάγουλα οι κυράδες

και τα παιδιά αφήσαν το θρανίο

κρυφτήκαν στη φωλιά οι σουσουράδες

και τα σπουργίτια σμίγουν δύο δύο.

 

Μακάρι, χιόνι, να 'σουν κάθε μέρα

του χρόνου να παγώνεις τα ρολόγια

ν' ακούγονται οι χτύποι απ' τις καρδιές μας.

 

Η αγάπη θα πλανιόταν στον αέρα

θα έπαυαν τα άσκοπα τα λόγια

και θα 'λιωνε ο πάγος στις ψυχές μας.

 

    Μ.Ζ.

 14/2/21

 

5η Συνάντηση (10/2/2021)

Sankai Juku, Meguri, 2015

Γιώργος Αποστολίδης

Μαύρο VS Λευκό 

Πόσο ζυγίζει

το λευκό 

στην γλώσσα και την μνήμη;

Το λεξίμετρο δείχνει

27μαύρες, 134 λευκές

Νόμιζα το μαύρο πιο βαρύ 

και το λευκό, αφρό, αιθέριο

Λάθος! 

Η μνήμη για να ξορκίσει το κακό 

θέλει λίγες λέξεις και πολλές σιωπές

Ο πόνος 

αντιστρόφως ανάλογος 

προς τους προσδιορισμούς του  

Όσο για το λευκό

μεγάλες ιδέες, όνειρα, ευχές

λόγια πτερόεντα

λέξεις ατέλειωτες, 

Φούσκα 

έτοιμη ανά πάσα στιγμή

να ξεψυχήσει.

Σέρρες, 30/1/2021

Η Μαρία Ζερβάκη μας μιλά για το Το λευκό στην ποίηση και τη ζωγραφική.

Συμπληρωματικά η Παυλίνα Καζαντζίδου μας έστειλε την Λευκή σημαία του Jasper Johns,

λάδι και κολλάζ σε καμβά, συλλογή του καλλιτέχνη, με τρόπο εγκαυστικής ζωγραφικής. Το έργο του neo-dada προβλέπει πτυχές της pop τέχνης.

Η Ματούλα Τσιούδα μας μιλά για το λευκό σε τρία ζωγραφικά έργα και μια φωτογραφία.

 

 

Συμπληρωματικά η Παυλίνα Καζαντζίδου μας έστειλε: α) την Χειμωνιάτικη σκηνή του Hendrick Avercamp και σημειώνει ότι σαν τοπιογράφος ο Άβερκαμπ παρουσιάζει στενή συγγένεια με τη φλαμανδική ζωγραφική και με το έργο του Γιαν Μπρέχελ. Η σύνθεση περιγράφει τις ανέμελες τέρψεις μιας χειμωνιάτικης ημέρας ίσως Κυριακής

και β) το έργο του Aert van der Neer Σκηνή σε ποταμό το χειμώνα, σημειώνοντας ότι από τον Άβερκαμπ και ύστερα, συναντάμε συνεχώς αυτό το θέμα του παγωμένου ποταμού με το πλήθος των μικρών μορφών που τρέχουν πάνω στον πάγο, χρησιμοποιώντας έλκηθρα ή παίζουν ένα είδος hokey. Στους πίνακες του Βαν ντερ Νεερ οι ανθρώπινες μορφές είναι μεγαλύτερες και λιγότερες, περισσότερο χαρακτηρισμένες και λιγότερο ανεκδοτικές.

Η Ζαχαρούλα Τζίνη μας μιλά για Δύο Τέχνες αλληλένδετες: την Ποίηση και την Ζωγραφική, με αναφορά στην Γκουέρνικα του Πικάσο και στίχους του Ελύτη, ενώ κλείνει με ένα ακόμη δικό της πόνημα (Κραυγές)

Συμπληρωματικά η Παυλίνα Καζαντζίδου μας έστειλε α) δύο φωτογραφίες με καφετιές αποχρώσεις του έργου, που βρίσκονται στο μουσείο της Βασίλισσας Σοφίας στη Μαδρίτη με το σχόλιο ότι "Τελικά, η Guernika δε χάνει το νόημά της από αυτές τις μικρές χρωματικές διαφορές" και β) ένα σχετικό ποίημα του Picasso.

Παιδιά που ουρλιάζουν, γυναίκες που ουρλιάζουν, πουλιά, λουλούδια, δέντρα και πέτρες που ουρλιάζουν, τούβλα, έπιπλα, τραπέζια, καρέκλες, κουρτίνες, κατσαρόλες, γάτες, χαρτί, ανάμεικτες μυρωδιές που ουρλιάζουν, καπνός που ουρλιάζει και σε χτυπάει στην πλάτη, ουρλιαχτά που ανακατεύονται σε ένα μεγάλο καζάνι, καθώς και ουρλιαχτά των πουλιών που πέφτουν σαν βροχή στη θάλασσα και την πλημμυρίζουν. 

Αυτά είναι τα λόγια με τα οποία ο Picasso ολοκλήρωνε ένα ποίημα στη σειρά των χαρακτικών του Το όνειρο και το ψέμα του Φράνκο στις αρχές του 1937. Ήταν το πρώτο του σχόλιο για τον εμφύλιο πόλεμο που μαινόταν στην πατρίδα του την Ισπανία.

 

Συμπληρωματικά η Μαρία Ζερβάκη μας κοινοποίησε ένα video για την Guernica και πληροφορίες για την τραγική ιστορία πίσω από τη Guernica.

Η Ελένη Αναγνώστη διαβάζει και σχολιάζει την Σημαία του Νίκου Εγγονόπουλου και στην συνέχεια μας μιλά για το λευκό στην ταινία Δόκτορ Ζιβάγκο.

Νίκος Εγγονόπουλος

Η σημαία

...Je la veux agiter dans l' air comme un mouchoir.
Ch. Baudelaire, La Chevelure

Μην αψηφάς την αγάπη:

δεν είναι έμορφα τα κλαϋμένα μάτια.

Όμως να μην αργήσεις:

θα μας ξανάρθεις γρήγορα, πάλι, δεν είναι;

Εγώ, κάθε φορά που πάει να αποτολμήσω κάτι

έρχεται αυτό το σύννεφο ελπίδων

όλο άσπρες κι' απαλά ρόδινες νταντέλλες.

Συνετιστήτε:

κάθε μέρα δεν είναι δυνατό να στήνεται η καρμανιόλα.

Λίγο λίγο θ' ασπρίσουν τα μαλλιά σας:

άσπρη σημαία.

Η άσπρη σημαία είναι το σημάδι

πως παραδίδεστε και πως τα κάστρα για πάντα καταρρέουν.

 (Στην κοιλάδα με του ροδώνες,1978)

Doctor Zhivago (σκηνοθεσία: David Lean, 1965) 

The Frozen House

Lara's Departure from Varykino

Ο Γιώργος Αποστολίδης θα παρουσίαζε και σχολίαζε ένα απόσπασμα από την Σονάτα του σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου.

Η Αντωνία Θεοχαρίδου παρουσιάζει την ταινία του Krzysztof Kieślowski Λευκή ταινία (1994) από την "Τριλογία των Χρωμάτων".

Το λευκό στην ποίηση και τη ζωγραφική

Μαρία Ζερβάκη

" Η ζωγραφική είναι σιωπηλή ποίηση και η ποίηση ομιλούσα ζωγραφική" είχε δηλώσει πριν από 25 αιώνες ο Σιμωνίδης ο Κείος, (556-468 π.Χ.).  Παρά ταύτα είχε πολύ σωστά συλλάβει ότι λόγος, εικόνα, χρώματα, όλα μαζί δημιουργούν μια παλέτα εκφραστικών μέσων στη διάθεση του δημιουργού για να αποτυπώσει το μήνυμά του. Συγκίνηση, στοχασμός, αγωνία, σκέψεις και συναισθήματα, ψυχές που πάλλονται και ζητούν να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν. Κάποτε οι λέξεις δεν τους φτάνουν και τότε ζητούν τα σχήματα και τα χρώματα. Ακροβατούν πάνω σε τεντωμένο σκοινί, βαδίζουν χωρίς φανό μέσα στο σκοτάδι, σε κάθε όμως περίπτωση ακόμη και με παραδοξολογίες και αδιέξοδα αναζητούν την αλήθεια και το φως. Κι αυτά εκφράζονται με το λευκό, το υπέρτατο χρώμα.

   Ένας από τους εκφραστές της Ρωσικής Πρωτοπορίας, ο Μάλεβιτς αναζητώντας το υπέρτατο χρώμα εξέθεσε σε μια έκθεση το 1918 το “Λευκό πάνω σε Λευκό”, μια μονόχρωμη αφαίρεση, κατά την οποία ένα λευκό τετράγωνο ήταν υπό γωνία μέσα σε ένα μεγαλύτερο λευκό τετράγωνο, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο “έσπασε τους συνδέσμους και τους περιορισμούς του χρώματος”. 

 

http://www.dioti.gr/index.php/apo-to-diadiktio-2/77-elitis/1593-2017-10-07-17-07-32

 

 

 Μάλεβιτς, Λευκό πάνω σε λευκό

 

  

ΠΟΙΗΜΑ

JOHN ASHBERY,  Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ

Καθισμένος ανάμεσα στη θάλασσα και τα κτήρια
Χαιρόταν να ζωγραφίζει το πορτραίτο της θάλασσας.

Αλλά όπως τα παιδιά φαντάζονται ότι η προσευχή
Είναι απλώς σιωπή, έτσι κι αυτός περίμενε το θέμα του
Να βγει στην παραλία, και, αρπάζοντας ένα πινέλο,
Ν’ αποτυπώσει το πορτραίτο του στον καμβά.

Έτσι ο καμβάς του παρέμενε λευκός χωρίς χρώματα
Ώσπου οι άνθρωποι που ζούσαν στα κτήρια
Τον έβαλαν να δουλέψει: «Δοκίμασε να χρησιμοποιήσεις το πινέλο
Σαν μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού. Διάλεξε, για πορτραίτο,
Κάτι λιγότερο οργισμένο και ευρύ, που να σχετίζεται περισσότερο
Με τις διαθέσεις του ζωγράφου, ή, έστω, με την προσευχή».

Πώς μπορούσε να τους εξηγήσει ότι στην προσευχή του
Ζητούσε η φύση, όχι η τέχνη, να σφετεριστεί τον καμβά;

Επέλεξε για νέο θέμα τη γυναίκα του,
Κάνοντάς την πελώρια, σαν κατεστραμμένο κτήριο,
Λες, και ξεχνώντας τον εαυτό του, το πορτραίτο
Είχε αναπαραστήσει τον εαυτό του χωρίς πινέλο.

Με κάποια αυτοπεποίθηση βούτηξε το πινέλο του
Στη θάλασσα, ψιθυρίζοντας μια βαθιά προσευχή:
«Ψυχή μου, όταν ζωγραφίσω το επόμενο πορτραίτο
Εύχομαι να είσαι εσύ αυτή που θα καταστρέψει τον καμβά».

Τα νέα απλώθηκαν σαν άγρια φωτιά μέσα στα κτήρια:
Είχε επιστρέψει στη θάλασσα για να βρει το θέμα του.
Φανταστείτε έναν ζωγράφο σταυρωμένο από το ίδιο του το θέμα!
Μη μπορώντας από την εξουθένωση ούτε το πινέλο να σηκώσει,
Προκάλεσε τα κακόβουλα σχόλια καλλιτεχνών
Που έγερναν στις κουπαστές: «Δεν μπορούμε να προσευχηθούμε πια
Παρακαλώντας να μπει ο εαυτός μας στον καμβά
Ή να ποζάρει η θάλασσα για ένα πορτραίτο».

Άλλοι δήλωσαν ότι επρόκειτο για αυτοπροσωπογραφία.
Τέλος κάθε ένδειξη θέματος
Άρχισε να σβήνει, αφήνοντας τον καμβά
Εντελώς λευκό. Άφησε κάτω το πινέλο.

Με μιας ένα ουρλιαχτό, που ήταν επίσης και προσευχή,
Υψώθηκε από τα γεμάτα κόσμο κτήρια.

Τον πέταξαν, το πορτραίτο, από το πιο ψηλό κτήριο·
Και η θάλασσα καταβρόχθισε τον καμβά και το πινέλο
Λες και το θέμα του είχε αποφασίσει να παραμείνει προσευχή.

Ο ζωγράφος – δημιουργός βιώνει με μεγάλη ένταση μια εσωτερική πάλη στην προσπάθειά του να δημιουργήσει κάτι αξιόλογο και να εξαλείψει τον φόβο του λευκού καμβά, όπως συμβαίνει κατ΄επέκταση και στον ποιητή.  Η σύγκρουση διευρύνεται περιλαμβάνοντας και την αγωνία του για αποδοχή και εκτίμηση του έργου του από το κοινό. Ο ζωγράφος παλεύει να ισορροπήσει το ζύγι του ανάμεσα στα «θέλω» τα δικά του και στα «θέλω» των άλλων.

Οι «άλλοι» εμφανίζονται ως  «Σειρήνες» που προσπαθούν να τον βγάλουν από τον δρόμο του, από αυτό που πραγματικά τον εκφράζει και τείνει να επηρεάζεται και να παλινδρομεί. Στο τέλος όμως βρίσκει τη δική του «φωνή» και εκφράζεται όπως επιθυμεί αληθινά  φτάνοντας στη λύτρωση.  Λίγη σημασία έχει αν το έργο του τελικά αναγνωρίζεται από τους άλλους, τους επικριτές.

Το λευκό ταυτίζεται με την προσευχή, ως συμβολισμός  εκφράζει μέσω  αυτής κάτι ιερό, αγνό, που μας εξυψώνει και μας συνδέει τόσο με το Θείο, όσο και με την ουσία του εαυτού μας.

 

 

“Lady in White”,                                   

 William Merritt Chase – Oil On Canvas – 1894                                                    

 

 

 

 

James Abbott McNeill Whistler 

– “Symphony in white”

George Stubbs (1724-1806) – 

 “A Horse Frightened by a Lion”, 1770

  

“The balcony”, Edward Manet